Martin Luther King uitte 65 jaar geleden deze mooie woorden:
"I look to a day when people will not be judged by the colour of their skin, but by the content of their character."
Maar we zijn hier nog niet, en misschien is karakter ook niet hetgeen dat beoordeeld hoort te worden.
Maar waarom is 'ras' nog steeds zoiets betekenisvol? Dit hoort even saai te zijn als haarkleur (je gaat iemand niet anders benaderen omdat hij/zij bruin haar heeft).
Oordelen is iets dat automatisch gebeurt: we zien een stam, takken en bladeren en we komen tot de conclusie: boom. En hiermee associëren we 'mooi, bos, groen, wandeling, ...' Onze hersenen werken via een spinnenweb aan associaties, één woord kan ongelofelijk veel andere woorden en emoties triggeren.
Dat onze hersenen werken als een associatie-machine is een goede zaak. Probeer maar eens een wereld in te beelden waarin we niets categoriseren. Geen categorie voor 'eten, drinken, huis, gevaarlijk, veilig, ...' Het zou onmogelijk zijn om op een functionele manier aan uw basisbehoeften te voldoen.
Automatische categorisatie in goed - slecht, veilig - gevaarlijk, ... is dus niets dat we kunnen of zelfs zouden moeten proberen uit te schakelen: we kunnen niet functioneren zonder dit.
Als mensheid hebben we een jammere geschiedenis gehad waarin bevolkingsgroepen (verenigd door nationaliteit, religie, huidskleur, ...) met superieure technologie andere bevolkingsgroepen onderdrukken en uitbuiten. Let wel: dit is geen typisch 'blank' iets, vrijwel elke bevolkingsgroep deed dit volgens de geschiedenisboeken.
Hebzucht, en gebruiken van anderen om de eigen hebzucht te dienen, is iets dat eigen is aan de menselijke aard.
En door onze jammere geschiedenis is er ongelijkheid van kansen ontstaan tussen mensen die een andere huidskleur hebben.
En hoewel ik hiermee een complexe geschiedenis te simpel samenvat: de laatste bevolkingsgroep met superieure technologie die andere bevolkingsgroepen heeft uitgebuit was toevallig blank. En deze bevolkingsgroep heeft door een stroomversnelling van technologische vooruitgang een relatief welvarende psychosociale en socio-economische positie ingenomen op de wereldkaart.
Geboren worden met een blanke huid betekent globaal gezien meer rijkdom, een betere opleiding, minder kans op criminaliteit, ... Een donkere huid betekent globaal gezien meer kans op armoede, een mindere opleiding, meer criminaliteit, ...
Een opmerkelijke bevinding uit onderzoek is dat, net zoals blanke mensen, zelfs mensen met een donkere huid meer negatieve woorden (zoals 'gevaar') associëren aan foto's van mensen met een donkere huid (link naar bad-is-black-effect studies).
Mensen die geboren worden met minder kansen hebben nu eenmaal meer kans om in de criminaliteit terecht te komen.
Betekent dit dat ik als politieman niet meer alert mag zijn wanneer ik mensen zie met een donkere huidskleur in een wijk waar statistisch gezien vrijwel alle criminaliteit gebeurt door mensen met deze huidskleur? Betekent dit dat je als blanke man in een Afrikaanse ghetto niet meer alert moet zijn voor mogelijk diefstal? Neen. Categorisatie is helaas nodig om functioneel de wereld te navigeren. Dit is volgens mij geen rasisme, dit is verantwoordelijkheid opnemen. Betekent dit dat we, door bewustzijn van deze statestieken, mensen zonder respect mogen benaderen? Neen.
En dit is de wereld waar wij nu in leven. En dit is jammer. Ik wil dit heel graag anders zien.
Moeten 'wij' als 'blanken' (raar om dit zo te schrijven) nu boeten voor onze voorouders die zich als beesten hebben gedragen om hun hebzucht te bevredigen? Dit weet ik niet, maar moest dit geëist worden, dan voelt dit als meer van het zelfde: wij-zij-denken (zwart versus blank), wraak, hebzucht. Een cyclus die voorlopig niet doorbroken is, en door meer wij-zij-denken in stand gehouden wordt. Betekent dit wel dat we standbeelden van bijvoorbeeld Leopold II best moeten verwijderen? Misschien, tenzij we het standbeeld als een les zien van hoe het niet moet.
Martin Luther King oppert een oplossing voor dit wij-zij-denken: "judge by the content of their character". Maar ik ga niet akkoord met deze oplossing.
Als ik opgroei met veel geweld rondom me, met veel onzekerheid over eten en onderdak, in een wereld waar diefstal een goede optie is om te voldoen aan mijn basisbehoeften en om sociale status op te bouwen, en ik minder kansen toegereikt krijg, dan ga ik veel minder kans hebben om een 'mooi karakter' te hebben. Dan zou ik niet willen dat men mij beoordeelt op mijn karakter, want mijn karakter heb ik dan ontwikkeld om te overleven, en dit is vaak geen mooi karakter.
Als ik kijk naar mijn leven en de obstakels die ik tegengekomen ben als 'privilidged white man' dan was het nog altijd moeilijk om een 'mooi karakter' op te bouwen. Ik kan me niet inbeelden hoe moeilijk dit moet zijn zonder een liefdevolle omgeving en voldoende middelen.
Karakter is (gelukkig) iets veranderlijk. Geef een mens de kans om aan persoonlijke groei door te maken en je zal je 'stabiele' persoonlijkheids-test zien veranderen. Iemand die eerst asociaal overkomt kan veel lichter en aangenamer worden.
Dus misschien is het een beter idee om mensen die in de criminaliteit zijn gedreven door hun jammerlijk verleden niet in een donkere cel te steken, maar juist meer kansen en liefde te geven? Misschien is het een beter idee om al het menselijk potentieel te voeden met kansen?
Dit kan misschien dankzij een systeem zoals een basisinkomen of meer gelijkheid in loon en een onderwijssysteem dat individuele talenten van kinderen meer ontwikkelt (zoals in scandinavië)? Maar dit alles is niet mijn vakgebied, ik hoop dat onze politiek goede beslissingen neemt, en ik heb er vertrouwen in dat we uiteindelijk de juiste richting op gaan.
Wat wel mijn vakgebied is, is een kortere termijn oplossing voor iedereen, die de nodige maatschappelijke aanpassingen serieus gemakkelijker kan maken.
We groeien allemaal op in een bepaalde context, waarbinnen we niet kiezen voor alle rotzooi die ons overkomt. En gebaseerd op alles dat ons overkomt, bouwen we onze persoonlijkheden op: rigide patronen van reageren op gelijkaardige situaties.
Als uw context waarin je opgroeit vijandig was, dan gaan uw reacties op mensen gemakkelijker defensief zijn, dit is een begrijpelijke respons. Maar dit gedrag ga je onbewust ook blijven toepassen op situaties waar dit gedrag niet relevant is. En dit is zowel zo voor daders als voor slachtoffers van wangedrag (/racisme).
Als je door je ervaringen een negatievere associatie hebt ontwikkeld tegenover mensen met een donkere huidskleur (wat waarschijnlijk is gegeven onze nieuws-input), dan gaat je gedrag naar dergelijke mensen anders zijn, ook al wil je dit niet, dit is een onbewust proces.
Deze conditionering kan je overkomen, maar helaas wordt 'het overkomen van je conditionering' niet standaard aangeboden in ons onderwijs.
Een andere relatie opbouwen met je gedachten via meditatie en ACT is een zeer functionele methode om een leven te leiden naar je waarden. Een leven waarbinnen je niet beperkt wordt door de manier waarop onze hersenen werken, een leven waarbinnen 'huidskleur' een saai gegeven is dat geen ander gedrag veroorzaakt.
Ben je opgegroeid als deel van een minoriteit? Dan kan je dankzij deze practice je eigen defensief gedrag afleren want dit creëert enkel meer wij-zij-denken en dit beperkt je eigen wereld. En dan kan je via deze practice leren om verder te leven zonder de beperking van 'identificatie met je huidskleur'. Want jij bent veel meer dan enkel je huidskleur, je hebt onbeperkt veel potentieel om de aarde te dienen volgens jouw waarden.
Ben je opgegroeid als blank persoon? Dan kan je dankzij meditatie jezelf gunnen om je angsten los te laten, om een andere relatie op te bouwen met de automatische associaties/gedachten die u niet dienen.
Jezelf deze angstige gedachten of 'automatische associaties kwalijk nemen gaat dit alles enkel enkel krachtiger maken, een grotere rol laten spelen in je hoofd. Wij kiezen onze conditionering niet, maar wij kunnen er wel voor kiezen om onze conditionering los te laten dankzij meditatie. Door zachter met je eigen denken om te leren gaan, gaan deze gedachten niet meer doorwegen, en kan je een reactie bieden naar je waarden op eender wie voor je staat.
Blijven in je angsten, in je slachtofferrol:..
"Maar ik wordt echt slecht benaderd door mijn huidskleur, iedereen rondom me moet veranderen of ik kan me niet veilig voelen wanneer ik hen benader."
"Maar die minoriteit gedraagt zich echt niet wenselijk, ze moeten zich allemaal aanpassen of ik kan me niet veilig voelen rondom hen."
... gaat enkel meer haat en afstand tussen mensen creëren. En dit heb je niet nodig om een mooie toekomst te creëren.
Want beeld je eens in dat God naar beneden komt, en God zegt: "ja, dit klopt, door je huidskleur ga je altijd slecht benaderd worden." of "Ja, dit klopt: die minoriteit is minderwaardig qua gedrag, je kan je niet veilig voelen rondom hen."
Wat heb je hieraan? Als dit de ultieme waarheid is, dan wil ik het niet weten, dit is een impasse, van hieruit kan je niet verder. Vanuit een slachtoffer-rol is geen groei mogelijk.
Maar ben je echt slecht behandeld geweest door iemand met een andere huidskleur, en voel je je echt onveilig hierdoor bij mensen van een andere huidskleur? Neem dan verantwoordelijkheid voor dit gevoel van angst, voel deze angst, verwerk deze angst, en neem toch een stap in de richting van je waarden (liefde, vriendschap, genegenheid, eerlijkheid, ...). Haat wordt niet nagestreefd door iemand, haat beperkt ons nastreven.
Kortom: als we allemaal werken aan onszelf dan kunnen we verder komen dan onze persoonlijkheden, dan kunnen we onze menselijke aard overstijgen, dan kunnen we verder geraken dan 'ras' of wij-zij-denken.
En dit alles kan zo gemakkelijk zijn als 10 minuten per dag mediteren via een applicatie zoals 'Waking up with Sam Harris', geregeld een yogales volgen, of je kan dit alles sneller leren in een cursus embodied ACT van 5-6 sessies. En dit alles heeft als nevenwerking dat je veel minder drama in je leven gaat ervaren en je je leven gemakkelijker richting geeft.
Win-win, toch?
Namaste,
Arnout